Sunday, September 27, 2009

KA CHHINGMIT KHARLAI MIN HAWNSAK VE ANG

Kum 1975 kum khan Mizoram Sorkar leh Salvation Army in be remin Kolasibah Mitdel School hawng tura hmalak a ni a. June thlaah kan hotuten Kalimpong Mitdel Schoolah Mitdel hawrawp zir turin min tir a. Dhalchera Corps-ah Commanding Officer kan nih lai a ni a. Kan fa upaber Janet Lalmawipuii chu thlaruk mi chauh a ni a, Kalimpong-ah chuan keimah chauhvin ka liam thla a. Mitdel zirlai leh zirtirtuten an hawrawp leh anmahni enkawl dan, kaih dan thlengin min zirtir a. Kum a lo ral a, December a lo nih meuh chuan, kut kherin chhiar ve thei lo mah ila, ka thiam thaw khat ve ta viau mai. Janaury thla lamah chuan Mitdel School thar hawng mai tura in ngai kha a In sak a la inpeih loh avangin Mary Scot Home ah chuan Assistant in Brigadier Dorothy Page-i hnuaiah appoint kan ni ta a. Ka nupui leh kan fanu Janet Lalmawipuii kum khat lo ni ve chiah chu ka han hruai a. 1976 kum chu School-ah zirtir pahin Mizoram Primary School zirlaibu Mitdel hawrawpa lehlin nan kan hmang ta a ni.
Kum 1977 January-ah Zoramah chuang chhuakin Kolasib-ah School chu kan han hawng tan ta a. Official-a hawnna erawh chu 17 April 1977-ah Territorial Commander Colonel Jaikumar Makanji an a nei. Hemi ni hian khua a chhe hle chungin Sorkar hna thawk mi lian engemaw zatin Aizawl atangin min tawimawm.

Mizote hian kan fate rual ban lo apiang hi kan lainat a zual a. Mitdelte zirna schoola tirh pawh kan harsat khawp mai. Anmahni tana rilru nawm vena tur lam kan ngaihtuahpui thiam loh vang a ni bawk a. An hmangaihna leh lainatna ngawt thlirin nu tam takten 'a ni mit khaw hmu lo thawh chhuah ka it lo' tiin lehkha zir tura tirh an remti lova. Chungte hrilh fiah nan leh Mizo mipui hrim hrimin Mitdelten lehkha an zir thei a, hna an thawkin mahni an into delh thei a; Nu leh pa leh chhungte chawmtu an ni thei tih an hriat nan Campaign neiin kan chhuahpui reng bawk a. Kum 1977 kum chuan campaign-in kan zin chhuak nasa hle a ni.
Tum khat chu Bilkhawthlirah Pathianni hmangin kan kal a. Kan haw lam chu zing karah Pu Lalhmingthanga Ralte Junior Engineer PWD in a Mortorin min han thlah a. Bilkhawthlir kan pelh phat atangin kan zai tan a, engemaw chen kan tlan hnu chuan hla pakhat a phuahtu ka hre lo:
'Lei hring nun hi ka pelh hun chuan,
Lungngaih tahna a bo vang;
Tlansate nen hlim tawp lovin,
Chhandamtu kan fak ning lawng'
tih hi thiam em em mai hian kan naute chuan an sa a. An sak lai chuan ka hnuk a ulh ta tlat mai a. Lei hring nun pela Lungngaih tahna bo hun tur an tana a nghahhlelhawm bikziate ka ngaih tuah a; zaipui thei lo khawpin ka tap ta mai a nih chu!! Chu chuan hla thar min rawn pe a. In kan thlen veleh Pen ka la a. Ka ziak nghal ta a.

He lei hring nun buaina ramah,
Ka chan tawk khuarel ka han dawn thin a;
Thimna leh thawpikna chauh maw,
Ka chan tawk reng hi lo ni le, Lalpa.
Hring mi naufa zaleng zawngten,
I kut chhuak ropui hmuin an chhiar;
Mahse ka nunnaah kei zawng,
Thimna lalin ro a rel e, Lalpa.

Ka chun leh zua unau zawngten,
Tinkim dawna nun khua an rel changin;
An lungawi lo an hrai duh leng,
Khawvel par mawi tawng lova ka leng hi.
Mahse min hmangaihtu Kristan,
Pathian ropuina tur a lo ti;
Amah fakin ka zai ang a,
Ka nih dan zawng i tan ka hlan Lalpa.

Ka thimna ram he thlaler hi ,
Ka pelh hun chuan hmangaih Lalpa ramah;
Nunna tharin lungduhte nen,
Hmangaihtu hmel kan la hmu ve ngei ang.
Tah chuan min hmangaihtu Kristan,
Nunna thar min lo pe dawn si a;
A kut chhuak ropui chhiar turin,
Ka chhingmit khar lai min hawnsak ve ang.

Ka nupui Lieutenant Lalhlimpuiin a thluk min siampui a, rei loteah sak theihin kan peih ta mai a. Ka phuah han tih chi pawh ni vakin ka hre lo. Lalpan min rawn pek liau liau ni berin ka hria. Chu hla thar nen chuan Zoram dung leh vang kan fang a, kalna apiangah mi rilru a hneh viau zel a. Kan nauten an hawrawp an chhiar a, Mitdel Sana pakhat kan neih chu mipui hmaah kan entir zel bawk a. Zoram mipui pawhin Mitdelte tan lehkha zir theih a nih leh kut dawha kawng sira thu mai lova mahni kut hna thawh chhuah ngeia din theih a nihzia kan hre chiang ta in ka hria.

Kum 1977 a lo tawp a, 3 Decembera Advance Christmas kan hmanni te kha a ngaihawm ta hle mai. Kolasib khaw chhunga sipai leh thian tha engemaw zatin min rawn hmanpui a, kan hlim teh asin!! Tunah chuan khang hun laia kan naupangte engemaw zat Matriculation pass leh graduate hialte niin sawm chuang laiin sawrkar hna an thawk ta mai hi lawmawm ka va ti tak em!! Hman kum deuh tawh atanga Aizawl khawpui kawtthlera Mitdel zaia kutdawhte ka hmuh hian ka rilru a na hle thin. Engemaw zat hi kan School naupang thin in zir chhuak zo ta lote an ni a. Hengmite tan hian eizawnna tur kawng dang zir tur a awm ngei ka ring thin. Hetia kutdawha mi thatnaa innghata awm ringawt lova an awm dan tur hi ngaihtuahpui tha ka ti khawp mai. Hetia kut dawha an zai hian mi rethei leh harsa dangte tan hna thawk hram lova kutdawha thut hi ei hmuhna awlsama ngaihna a hrin theih avangin sorkar pawh hian ngaihtuah deuh se tha ka ti hle. Kolasib Mitdel School Lalpan malsawmin hruai zel rawh se.

9 comments:

Unknown said...

A lawmawm hle mai, heti ang history lam bengvarthlak tak i rawn post hi, remchangah ka lo chhuah chhawng ang e.

Varte said...

A va'n ropui em, Mitdel-te tana i thawh nasatzia chu ka hre ve riai ruai a, a tobul i han sawi chu a tihzia hle mai, Major Fela hian a sawi ang hian chhuah chhawng ngei se tha ka ti.

I hla phuah khi nalh ka tiin ka lo duh thei lutuk a, i phuah tih ka lo hre miah lo. Mitdel ve lem lo mah ila Kolasiba kan awm laite khan ka sa ka sa ve thin asin.

Kolasib-a Blind School kan nei hi chu a tha ngawt mai, mi engemaw zat-in eizawnna ngel nghet tak an neih phah bawk si, an hriatna lah hi a tha em em mai a, mak ka ti thin. U Arona telecom-a thawk ta hi hman deuh khan a office-ah ka va leng a, min lo hre thei a, mak ka ti tawp...

Anonymous said...

Tunah chuan champhaiah ka awm a nupui te neiin fapa Pathianin 2 min pe ve tawh a. Printing press ka enkawl mek...... ka ngai thin khawp mai che u

Kiamlova said...

Fela:
I tilawmawm e, chhuah chhawn tlaka i ngaih chuan ka rem ti e.
Varte:
Kum engemaw ti chhung khan a tla hniam ta em mai a, pawi ka tiin ka lai a na thin ngawt asin. Par ang rawn vul thar leh se, anmamawh ngaihtuahsak theituten theihtawp han chhuah thar leh se ka ti hle a ni.
Sangte:
Nupui fanau nen i lo hnawk ve rap tawh maw, Champhai lo kal iva tichakawm ve. Eizawnna tha tak Printing Press te i lo nei chu lawmawm ka va ti em!! Marina-i kha enge a chanchin ta zel le!!

Anonymous said...

Merina pawh a zir zo ve tawh a tunah chuan Champhai-ah a awm, chuan Helen-i in ina awm ve thin pawh ka Champhai Collge-ah BCA zirtirtu in a rawn awm. Champhai-ah chuan rawn zin ngei ngei rawh u....

Unknown said...

Hmanni World Sight Day kha chuan DDK AIzawl chuan Mizoramah Salvation Army-in Mitdel Schhol hmasa ber a hawng a, mi 3 an graduate tawh tih a rawn puang a, a lawmawm hle. Tunlaiah chuan Durtlanga mite khi Mizorama Mitdel School hmasa ber tia ziak chanchinbute pawh an awm ta hial a ni.

Mitdel School & Hostel ang khan kal leh se kan thatpui zawkin a rinawm. Integrated School kan ti khan a tichhe zo vek. Thawktuten kan registration hawhin school thar an din a, sorkarah min luh san ta daih bawk si a.

Pure Blind School ni se public interest kan hip thei ang.

Zairemthiama Pachuau said...

In lo bei nasa hle mai. Mitdel school-a an fate dah tir turin nu leh pate zingah awareness campaign neih te a lo ngai leh zel hi tun ang hun atang chuan a mak angin a ngaih theih. Thil reng reng hi BUL TANNA anih chuan harsatna hmachhawn tur a lo tam bik zel a nih hi. Braille te Mizo tawnga siam chhuaka i lo letling hi Mizo hnam pum pawhin kan chhawr tangkai chho zel chu a nih hi.

Kei hi Feb. 1977-ah ka piang a, kan Blind School chu kei aiin thla khatin a lo upa a nih hi.

Kiamlova said...

Fela: A dik ka ti khawp mai, School pangngai hawn tel a nih pawhin a hran hlakin awm se kei pawh a that zawk chu ka ring deuh. Integrated hi tha tura ngaih a ni a, kan thiam tawk loh vang pawh a ni ang e. Mitmeng pangngaite zinga an tel ve hian khaw hmu lo leh zirtirtute en kar ve thei ta lo chu ngaihsak an hlawh lo deuh nia sawi a awm thin.
Zaia: Chutiang kum vel chu i lo ni maw. Pathian khawngaihna in an hawrawp kha ka lo thiam thei phian mai a. Mitdel hawrawp Bible England-a an chhut te pawh khan a proof te ka ensak nghe nghe asin.
Sangte: Merina chu Champhaiah a thawk tihna em ni, a nih chuan ava lawmawm leh zel ve. Heleni chu a fel kan ti hle mai, kan lawmpuina min lo hrilhsak rawh. Mite a la hre ve ang e maw!!

Anonymous said...

I usually do not leave a comment, but you really impress me, also I have a few questions like to ask, what's your contact details?

-Johnson