Zoram tang fan fan (chhunzawmna)

Zoram Neitu i la nei e: A chang hi chuan neitu nei lo, fahrah te hi i ang ka ti thin a, ka lai hi a na ngawih ngawih thin. Kan pi leh pute khan ei tur petu i ni tih hriain fa chuam duatin an duat che a, i chhiat hlauvin kawng tinrengin an humhalh che a. Kumpinu nu lakah chauh a ni hlei nem. Kang mei lakah te an hum hram hram che a. I ram thingte a mang mai ang tih hlauvin khaw reserve (rizap) leh Chak lakna tur reserve (rizap) te an siam thlap a. Chung chu ngun takin an enkawl a, khaw reserve (rizapa) thing chu Vaibel dawn tiat lek kih pawh salam chawina a ni a, an hlau em em thin a. An khawtlang tan a tha lo a ni tih hriain tuman an tilui ngai lo. Thingtlang lo neih chu an eizawnna ber a ni a. I ram dung leh vangah hian chutiag bak chu mi dang puihna lo chuan han tih ngaihna vak awm hek lo. Chuvangin uluk takin khawtinin an lo neihna tur ramte an ruat fel a. An ram theh bial chu khawtlang lenna tur ngei a ni em an en fel a. Chumi chhungah chuan in khung len hram an tum a. An len ngang loh chauhvin zau dang an theh belh a. An lo tur atana an pawm chu chhungtinin an vat zo ngei tur a ni a. Vau awm tam lo thei angberin an vat a, kham chawi chheng chhe deuh pawh ni se vate fuk awm lo thei angberin an chunga mite an in phurthlu hram hram a. Lo leh lo inpawh (zau au) thei angberin an siam a. Tichuan zuva a nghal lo deuh thin a ni. An khawtlang lo neihna tur ram theh chu ram dang tikang lo thei tur angberin an ruahman a. Loh theih lohvin a kang ngei dawn tih an hriat chuan Mei lam an sat a, an veng bawk a. Chuti chung pawha a la kan hram chuan khawtlang, a hmei a pa kang thelh turin an thawk chhuak thin. Chutiang taka an enkawl che avang chuan i hnam fate tan ei tur i chhuahsak kum tin a. Khawimaw laiahte chuan mipui lo pung zel avanga Lo neihna turin a daih tak loh deuhnate a awm a ni mahna. Mahse i hnamfate ei khawp thar chhuak thin tur hian Lalpan danglam takin a ruat che niin ka hria.

Chu thuruk chu i hnamfate hian kan zir uluk lo em em a. I leilung hman dan kan zir ber pawhin mi ramah kan zuk zir a, nangmahah kan zir chu hman kan tum a, a lo in mil leh chiah thin si lova. Nangmah veng a, ngaw tha i neih theih nana thawktu Forest department berte pawh hian mi ramah an zuk zir a. Mau hi kumin tuai chauhvin a kum lehah tuai a chhuah a, kumin tuai hi in lak chuan nakumah chuan a rem a ni mai tiin min rawn zirtir a. Mahse i ram maute hi an zuk zirna lama mi nen a in ang lo nge ni, chutiang chu an ni ve hauh mai si lova. Lovah kan nei a, kan thlawh laia mau lo tuai chhuakte chu a chawr leh ang tih hlauvin a arkhelah ngat kan bal kum tluan a, chuti chung pawhin a kum lehah chuan mau hmun an ni leh zel tho si. I ram hmulte hi i rama tha tura siamte an ni a. Ram dang atanga lak rawn phun belh hi i lo tuai thar leh theihna tur tha ber, Ngaw tha i neih leh hma theihna tur atana i mamawhber a ni lo tih hi a chiang khawpin ka hria. Khawih lohva kan dah che hian i ngaw leh sam ber a, i ram hmulte ngei hian ngaw tha, lei tha an siamsak leh thin che a ni. I thingtlang khuate ram buai avangin sawi khawm an ni a, khaw hmun kum tam tak kan lo chen bel tlul tawh te chu kum khat lek kan chhuahsan chhungin an lo pik chun hman zel a, kan in hmunber pawh hriat hran hleih theih loh khawpin rei loteah ramhnuai pik tak an lo ni mai a. I Aizawl khawpui hial pawh hi kum thum emaw rauhsan ta i la, Khanchhuk tia tia i chhuah hman mai ka ring thin ka ti. Chuvangin i venhim dan tur thaber chu a dang phun belhna tura i ramhmulte sam fai ni lovin, i kang tur ven that a, hman lai kan pipute lo neih dan kha tih thar leh a, kan mamawh loh lai chu khawih loh che hi ni berin ka hria.

Pipute ei zawn dan kha ram a tichhia, a hlawk lo tiin min mausamtir a. A thlakna tur tha siam si lovin min sawi chhiat sak vak vak a. Tak tak emaw tiin kan han inthlahdul a, a thlakna awm si lo chu kan tam phah a. Vai buhin min chawm a, a leina tur kan tichhuak leh thei chuang si lova. A ram buaiin kan buai mai a nih hi. Eizawnna tha ngaihtuahin i ram hruaituten theihtawp an chhuah tak meuh em ka hre lova. Mahse vawiin ni thleng hi chuan Lo neih tih loh chu mi tlemte tih chauh loh chuan an la hlawhtlinpui lo a nih hi. Engatinge kan thil tih ve engmah hi a hlawhtlin theih loh le? A bulber chu nangmah kan zir chian tawk loh vang che hi a niin ka hria. Ruahmanna chi hrang hrang kan hre tawh a. NULP a lo chhuak a, a that hmel em em a. Mitinin mahni ram bik theuh kan neih chuan, uluk takin kan enkawl ang a. Chhungkaw kham thar theihna tur theuh kan neih chuan a dang zawng chu kan zuah ngaw ang a. Chu chuan Sorkar tan sum tam tak a la lut ang a, a ram chei nan leh hmasawnna kawng chi hrang hrang atan kan hmang thei tur kha a ni a. Mahse chutiang chu a ni ta si lo. Mahni ram theuh kan han nei a, a hal hunte siam a ni si lova, mahni duh hun hunah kan hal a, thenawmte huan kan tikang a, kan in ngaihtuah zui leh tawh si lova. Sorkar lam lahin chutiang a lo thlena tih dan tur chu an lo rel fel leh chiah si lo niawm tak a ni a. Kan ram bik cheina tur pawisa chu kan han dawng ngei a, mahse TV leh in chhung furniture man lamahte an kal zova, lo nghet min neihtir chuang si lo. Lo nghet neihna atana an hman loh chuan chuti khati tih a awm leh chuang bawk lova. Mahni ram bik tur kan thlan fel hnuah pawh a dang neih leh kha harsatna engmah a awm chuang bawk lo niin a lang. Mahni ta bik hmun khat chauh sem kan nih den den lai khan a thei pain Ram zawng zawng i ta ni se, tih hla ang maiin hmun hrang hrangah an lo patta leh bawk si a.. Ram bikte hi nei ta thlih thliah ila, thing hnah leh hnim i lei titha khawp hi kan nei zo lo mai angem le. Lei tha te nen han tang ta ila, i awih deuh ang vir ver a, i leilungte hi tuihawkin a len pherh mai mai a ni si a. Thlai ngeih tur khawp hian i tui har viau lovang maw le aw te ka ti thin a. Nangmah siamtu hian thing hnah tla leh hnim tawihten an tihtui thar zel tura a siam i ni ve hrim hrim a ni lo maw le!!

Sorkar an han in thlak a, e hei chuan Thingtlang lo neih thlakna tur Leilet siam theih apiang tihpuitlin hmasak an tum an ni ang Bulldozer-te pawh an lei kan ti a, kan lo lawm em em a. Lui kama ram zawl i neih ve chhun ang angte Buh chinna atana an tih hmin vek chuan i leilette hian Zoram mamawh khawp Buh an ti chhuak mai awm mang e tiin kan lo hisap a. Mahse chung dozer-te chu khawi lamah nge an awm zawh tak pawh kan hre leh tawh si lova; Leilet tihhmin lah sawi awm bawk hek suh. Kan hawi kawkva leh ta mai mai a. Chini siamna khawl kan ti kan han bun ve ruau a, a hun lai chuan kan sawi ropui em em a, employment harsatnate pawh engemaw chen su kiang chho thei turah kan ngai a. Mahse in puh chhiat tawnna khurpui a chang leh a. A khawl enkawltuten ‘vawi khat tihnun man pawh a tam lutuk a, kan fu neihin a daih lo’ an ti an ti a. Chung tur chu kan bun tirh lam khan kan lo ngaihtuah lawk lo a ni chek a ni ang chu. A fu chingtu lamten an han sawi ve leh chuan ‘a thawktuten laksak duh bik an nei a, a then ta an la a, a then ta an la duh lo’ an lo ti ve leh bawk si a. Thu dik hriat hi a va harsa thin tak em!! Hre ril inti deuh te chuan ‘Fu herna fe atang khan Zu siam tur a ni a, zoramah zu khap a ni leh si a, chuvangin a hlawk pha lova, chu chu kan hlawhchhamna a ni an ti e an tih chu. I chhunga awm vek an nih avangin nang chuan thu dik i hre kiau awm si a. Sawhthing chin a hlawk an ti a, kan ching a, a tha duh em em mai a. Sawhthingte hian an ngeih hle che a ni. Mahse, chu pawh in puhmawhna khurpui bawk a chang leh a. A chingtuten sorkarin an titha duh lo, a hralhna tur an zawng lo, an ti a. Chutih laiin a hralh lam buaipuitute tawngkam ni awm tak tlang thang veah chuan i hnamfate hi kan rinawm tawk lova. Sawhthing tih huhte kan ching a, lei kan thianfai duh lova. Ram danga thawn chhuah tur meuh chuan a quality te pawh thliar fel ngai ang kha kan tih that tawk loh vang niin an sawi ve leh bawk si a. Chungte pawh chu thil awm thei a ni e. Mi ram sawhthing thawn chhuahte hi chu Thangkuran sapram chu an thianghlim khawpa an kethiahte pawh sil lohva chhum tlak vek a tih ang mai an ni a, ei nghal theih mai tihfai leh ngai tawh chuang lo te hi a ni si a. Tih huhte leh thenfai aia a rih loh hlauva lei dahte kan lo ching a nih phei chuan, chu chu a hralh chhuahna lam tibuai theitu tur chu a ni ngei mai. Hman kum deuh lawk khan India Basmati thawn chhuah pawh an titawp a, a chhan chu lungte telh a lo awm vang a ni. Chutiang chu kan ti a nih chuan mahni sah hnawkah bawk kan tang tihna a ni. Heng ang thil hi nguntaka ngaihtuaha hotute ringawt dem lova, i ram fate hian kan tih dik loh kan hriata kan sim ve pawh a tul khawp ang. Mahse han ti leh ta ila, chutiang tur chu a ni tih hi mipuite min zirtir meuh lo zawk a ni mai awm mang e ka ti. Chutianga lo tite ta chu la lo ta hmak hmak sela, rei loteah a kal dik mai lovang maw le.

Ram hruaituten an sawimawi apiang hi taima takin kan bawhzui vein kan in hria. Tung an tih leh kan ching sup sup a, mahse chhungkaw chawmna khawp kan hmu leh lova. Lakhuih thei kan ti a, engemaw zat chuan an din chhuahpui awmin ka hria, mahse chu pawh a sawrna leh a thawn chhuahna lam mumal taka buaipui chu a awm lo niin a lang. Sapthei te, Grape te kan han ti leh ta a. Enge kan an zel dawn ni le. Mahse i hnam fate hi kan beidawng dawn lova. Nang pawh lo beidawng reng reng suh lo tang fan fan zel ang che.

A thlakna mumal tak kan neih theih hma chuan tlangram lo neih kan tih bawk hi i ramah hian min chhunzawmtir leh ta la. Sawrkar hian a neitu ngai hnenah pe let leh ta che sela, khawtin VC te hian i chungchangah hian thuneihna nei leh ta zawk se. Pi pute hun leh Village Council hunlaia an ram theh dan, a hmaa kan sawi tak, ang tak khan theh leh ta che ila, kan la hlawhtling awl zawk awm asin maw le. I ngaihdan han sawi ve thei la ka va han ti em ve aw. Neitu chan chang takin han enkawl leh ta che sela, rei loteah ram ngaw tha tak tak i chhuah leh mai zawk ka ring tlat.

Thingtlang lamah hian Tlangram lo uluk taka neih dan in zirtir leh rih ta ila. Buh thar tam mahni kham baka thar tamte hnenah lawmmante siamsak ta ila. An Buh thar anmahni kham khawp bak chu leisakin khaw tinah hian Kudam sa ila chungah chuan tam an lo awm pawha man man zawka an lei theih turin chhekkhawm ta ila. An khuain an mamawh loh pawhin a mamawh khuaah kan thawn kual mai ang a. Tichuan thingtlang lam chu kan intodelh mai ka ring a. Chumi rual chuan i ram chhunga leilet siam theih awm zawng zawng hi tihmin ta vek ila. Chumi lamin min chawm theih hunah chuan tlangram lo neih titawp tan chhovin NLUP mahnia ram bik neih te chu ti chho ta chauh zawk ila. Kan hlawhtling hma zawk awm asin maw le. Hetia ram tha tak Buh leh thlai tinreng that duh em emna kan nei chung si che a, hausak chu sawi loh ei leh bar pawh in todelh lova kan awm ringawt mai hi chu a zahthlak tlat a ni. Hei hi remchangah lain politician ho lah hian pawisa an in sawi chhuah tam theih siak reng bawk si a. Zahawmna (dignity) kan nei ve thei tak tak dawn hlei nem maw le. Kohhran ang chuan ram dangah kan in chhuang thei viau mai a, mahse nitin khawsakna lamah hi chuan kut dawh, central chawm liau liau an laka e, aw, mai mai tur kan ni reng mai dawn a nih hi. Kan intodelhna tur min ngaihtuahpui aia pawisa bawk min zawrh leh thin party-te hi chu bawiha min siam tum; ‘Rethei reng ula sumin kan lei reng ang che u ang a, keini kan lal reng ang a, kan tanpui ngai ngawih ngawihin awm reng mai rawh u’ min titu an ni mai lo maw!!. Chumi kawngah chuan ka lo ngaisual a nih chuan min ngai dam ang che. Chutiang chu kan party leh hruaitu neihte an nih reng mai chuan a beidawn thlak ang reng khawp ang. Mahse beidawng lo la tang fan fan ang che aw.